काठमाण्डू, सिन्धुपाल्चोककी २९ वर्षीया महिलाको मृत्युबाट शुरू भएको नेपालमा कोभिडको मृत्युको शृंखलाले विगत पाँच वर्षको अन्तरालमा १२ हजारभन्दा बढी नेपालीको ज्यान लिइसकेको छ ।
अहिले २५ महिनापछि कोभिडबाट एक ३९ वर्षीया महिलाको ज्यान गएपछि महामारीले फेरि झस्काएको छ ।
गत मंगलवार विराटनगरको नोबेल अस्पतालमा ती महिलाको मृत्यु भएको पुष्टि भएपछि पुनः सतर्कता आवश्यक भएको विज्ञहरूले बताएका छन् ।
२०७६ माघ ९ गते वुहानबाट फर्किएका एक नेपाली विद्यार्थीमा पहिलो संक्रमण देखिएको थियो ।
त्यसपछि लकडाउन, बजार बन्द, शिक्षालय बन्द हुँदै देश पूर्ण रूपमा ठप्प भएको भयावह समय नेपाली जनताले भोगेका थिए ।
नेपालमा कोभिड १९ बाट पहिलोपटक सिन्धुपाल्चोककी २९ वर्षीया महिलाको २०७७ साल जेठ १४ गते मृत्यु पुष्टि भयो ।
उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षण अस्पतालमा सुत्केरी भएपछि डिस्चार्ज भई घर फर्केकी थिइन् ।
केही दिनपछि जटिल बिरामी भई उनलाई बाह्रबिसेका विभिन्न अस्पताल हुँदै धुलिखेल अस्पताल लगिएको थियो ।
उनको उपचारकै क्रममा धुलिखेल अस्पतालमा मृत्यु भयो । परीक्षणमा कोभिड पुष्टि भएपछि यो नेपालकै पहिलो कोभिड मृत्यु पुष्टि गरियो ती सुत्केरी आमाको ।
नेपाली सेनाले सुरक्षात्मक मापदण्डमा शव अन्त्येष्टि ग¥यो तर त्यो अन्त्य थिएन, त्यो त सुरुवातमात्र थियो ।
भारतबाट आएको डेल्टा भेरियन्टले देशमा अक्सिजनको हाहाकार, अस्पतालमा बेडको अभाव र स्वास्थ्य प्रणालीको धज्जी उडायो ।
हजारौँले आँखा अगाडि आफन्त गुमाए । अस्पताल पुगे पनि बेड थिएन, अक्सिजन थिएन । सरकारले युद्धस्तरमा अस्पताल थप्ने प्रयास गरे पनि प्रभावकारी भएन ।
अर्कोतिर जनता आफ्नै प्रयासमा बाँच्ने संघर्षमा थिए । त्यो भयावह काललाई बिर्सिन मिल्दैन ।
२०७८ सालको वैशाखदेखि नेपालमा दोस्रो लहर शुरू भयो । भारतबाट आएको सो डेल्टा भेरियन्टले संक्रमण र मृत्युको दर अत्यन्तै बढायो ।
हजारौं मानिसले उपचार नपाएर ज्यान गुमाए । सुरक्षात्मक सामग्री, अक्सिजन सिलिन्डर र औषधिका लागि भारत, चीन, अमेरिकालगायत देशबाट सहायता ल्याइयो ।
तर, अब फेरि त्यही खतरा सतहमा छ । विराटनगरको नोबेल अस्पतालमा एक महिलाको मृत्यु भएपछि सो घटनाले गम्भीर सन्देश दिएको छ– ‘कोभिड सकिएको छैन, हामीमात्रै लापरबाह भयौँ ।’
परीक्षण नगर्ने प्रवृत्ति, खोपको प्रभाव घट्दै जानु, सतर्कता हराउनु र अरू रोगसँग मिलेर कोभिडले फेरि जटिलता ल्याउने खतरा बढेको स्वास्थ्यविद्हरूले बताउन थालेका छन् ।
सरुवारोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुनका अनुसार हाल देखिएको कोभिड संक्रमण ओमिक्रोन भेरियन्टको नयाँ संस्करण हो । ‘कोभिड अहिले पनि जोखिममुक्त छैन ।
विशेषतः वृद्ध, दीर्घरोगी वा कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमता भएका व्यक्तिहरूमा अझै पनि जोखिम रहन्छ’ –डा. पुनले भने ।
कोभिडले उच्च परू लिइरहेकै अवस्थामा त्यतिखेर सरकारले फ्रन्टलाइन स्वास्थ्यकर्मी र सञ्चारकर्मीबाट खोप अभियान शुरू ग¥यो ।
भारतबाट कोभिसिल्ड, चीनबाट सिनोफार्म, अमेरिका÷विश्व स्वास्थ्य संगठनबाट फाइजर र मोडेर्ना खोप प्राप्त भयो ।
पछि सबै उमेर समूहका आम नागरिकलाई खोप दिइयो । २०७८ भदौदेखि संक्रमणदर घट्न थाल्यो र जनजीवन बिस्तारै सामान्य अवस्थामा फर्कियो ।
तेस्रो लहरमा ओमिक्रोन भेरियन्ट २०७८ को अन्त्यतिर र २०७९ को सुरुवातमा देखा प¥यो । यसको संक्रमणदर उच्च भए पनि लक्षण सामान्य देखिएको थियो ।
यस लहरमा अस्पतालहरूको चाप कम देखियो, मुख्यतः खोप प्रभाव र पूर्वसंक्रमणले प्रतिरोधात्मक क्षमता बनायो ।
यो अवधिमा नेपालमा कोभिडबाट थुप्रै विशिष्ट व्यक्तिहरूको निधन भयो ।
मृत्यु हुनेमा मोहनराज मल्ल– सुदूरपश्चिम प्रदेशका पूर्वगभर्नर, उज्वल थापा– विवेकशील साझा पार्टीका संस्थापक, दिनेशचन्द्र यादव– संविधानसभा सदस्य, इन्जिनियर अली अख्तर मिकरानी– प्रधानमन्त्रीका सल्लाहकारलगायत रहेका थिए ।
२०८२ साल असार १० गते विराटनगरस्थित नोबेल मेडिकल कलेजमा ३९ वर्षीया महिलाको कोभिडका कारण मृत्यु भएको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले पुष्टि गरेको छ ।
उनलाई उच्च ज्वरो आएपछि अस्पताल भर्ना गरिएको थियो । उपचारकै क्रममा मृत्यु भएपछि परीक्षणमा कोभिड पुष्टि भएको थियो ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार कोभिड–१९ का कारण नेपालमा कुल १२ हजार ३१ जनाको मृत्यु भएको थियो ।
१० लाख नेपालीमा कोभिड पुष्टि भएको थियो । मृत्यु हुनेमा झण्डै ७० प्रतिशत पुरुष र ३० प्रतिशत महिला रहेका थिए ।
तर, संक्रमित संख्या महिला पुरुषको दाँजोमा कम थिए र मृत्यु धेरै भएको विश्व स्वास्थ्य संगठनको रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको छ ।
तेस्रो लहरको कोभिड संक्रमणका बेला सरकारले उपकरण, औषधि, अक्सिजन समयमा उपलब्ध गराउन नसकेका कारण पनि धेरैको ज्यान गयो ।
यतिमात्र नभई औषधि खरिदमा भएको नेताहरूको मनोमानी मृत्युको अर्को कारण भएको टीकाटिप्पणी रहेको थियो ।
यसले सरकारका जिम्मेवार निकायमा रहेका उच्च पदस्त व्यक्तिहरूसमेत अख्तियारको नजरमा परेका थिए ।
नेपालमा कोभिड–१९ को संक्रमणको सुरुवातदेखि हालसम्म, सरकारले धेरै अनुभवहरू हासिल गरेको छ ।
स्वास्थ्य संरचना सुधार, आकस्मिक प्रतिक्रिया क्षमता र जनचेतनामा प्रगति भएको छ । यद्यपि, नयाँ भेरियन्ट देखा पर्न सक्ने सम्भावना र जोखिम अझै बाँकी छन् ।
स्वास्थ्य विज्ञहरू भन्छन्– ‘कोभिड गइसकेको छैन, केवल व्यवस्थापन योग्य बनेको हो । सतर्कता कहिल्यै बिर्सनु हुँदैन ।’